طراحی سپتیک تانک

سپتیک تانک حوض ته نشینی ساده ایست که در آن فاضلاب با سرعتی کم و بطور مداوم در جریان است لذا مواد معلق ته نشین شده بصورت لجن در کف انباره با کمک باکتری‌های بی هوازی هضم میشود، و در نتیجه تبدیل به مواد آبکی و گازی شکل می‌گردد و از حوض خارج می‌شود لذا از مقدار لجنی که باید تخلیه شود کاسته می‌شود بطوریکه تخلیه لجن حداکثر یک بار درسال و در نهایت 5 سال یکبار نیاز به خالی کردن پیدا می‌کند. نکته مهمی که باید حتماٌ رعایت شود این است که در تمام مدت مقدار فاضلابی که از سپتیک خارج می‌شود برابر با مقدار فاضلابی باشد که وارد سپتیک تانک می‌شود.

 

مکان یابی سپتیک تانک

دور از مسیر نهرها و آبگیرها باشد، در سطحی هموار ساخته شود، سپتیک تانک در جهت مخالف وزش بادهای غالب ساخته شود. هنگام طراحی سپتیک تانک به نکات زیر توجه داشته باشید.

- طول انباره مستطیل شکل را 2 تا 4 برابر پهنای آن انتخاب می‌کنند.

- عمق موثر برای انباره باید 1.2 متر باشد، عمق موثر عبارتست از فاصله آزاد فاضلاب تا کف تانک.

- فاصله سطح فاضلاب تا سقف انباره حداقل باید 30 تا 40 سانتی متر باشد.

- برای زلال سازی بهتر فاضلاب معمولاٌ سپتیک تانکها را دو یا سه مخزنه می‌سازند که حجم قسمت اول را دو برابر حجم قسمتهای بعدی طراحی می‌کنند. که این امر به منظور جلوگیری از نوسانات

- سطحی فاضلاب و طولانی‌تر کردن تخلیه لجن صورت می‌گیرد.

- ضریب تبدیل آب مصرفی به فاضلاب معمولاٌ برابر 80 درصد در نظر گرفته می‌شود.

- میزان تولید فاضلاب با توجه به سرانه مصرف آب و ضریب تبدیل آن به فاضلاب برای زمان ماند 12 تا 15 ساعت (به دلیل عدم حضور پرسنل عملیاتی در طول روز) طراحی می‌گردد.

 

طرز ساخت فضای داخل سپتیک تانک

جریان فاضلاب بین مخازن توسط لوله‌های با قطر 10 تا 15 سانتی متر برقرار می‌گردد، ممکن است این امر بوسیله سوراخهایی که در دیواره جداکننده به فاصله 30 تا 40 سانتی متر از سطح آزاد فاضلاب تعبیه می‌شوند انجام گیرد تا مواد شناور از انباره فاضلاب سرریز نشود. فاصله مرکز تا مرکز لوله‌ها و یا سوراخها 30 سانتی متر در نظر می‌گیرند.

به منظور خروج گازهای ایجاد شده از تجزیه فاضلاب در فضای سپتیک، از لوله‌ای به قطر 10 سانتی متر استفاده می‌شود. برای جلوگیری از ایجاد مزاحمت توسط بو ارتفاع لوله تهویه را حداقل 1.5 متر بالاتر از ارتفاع بالاترین ساختمان در نظر می‌گیرند. همچنین برای جلوگیری از ورود و یا افتادن جانوران و پرندگان به لوله تهویه دو کار صورت می‌گیرد: یا در انتهای آن توری نصب می‌کنند و یا با نصب زانوی 90 درجه امتداد دهانه خروجی لوله تهویه را به طرف زمین بر می‌گردانند. برای بازدید، تمیز کاری و تعمیر کردن تانک، تعبیه دریچه آدم رو ضروری است.

به منظور جلوگیری از حرکت اغتشاشی فاضلاب ورودی که ممکن است موجب خروج کف ناشی از عمل تجزیه فاضلاب گردد از مانع استفاده می‌کنند. این مانع ممکن است با نصب سه راهی و تغییر جهت دادن لوله ورودی داخل تانک از حالت افقی به عمودی عملی گردد. معمولاٌ انتهای لوله ورودی را حدود 30 سانتی متر و انتهای لوله خروجی فاضلاب را 45 سانتی متر پایین‌تر از سطح آزاد فاضلاب نصب می‌کنند.

در حال حاضر حداکثر جمعیتی که می‌توان فاضلاب حاصل از فعالیت انها را با سپتیک تانک تصفیه نمود 300 تا 400 نفر توصیه شده است. با نصب دیواره در داخل فضای سپتیک تانک حجم آن را به دو قسمت تقسیم می‌کنند، بطوریکه حجم فضای مربوط به ورود فاضلاب دو برابر حجم فضای قسمت خروجی باشد.

 

محاسبات سپتیک تانک

برای محاسبه حجم سپتیک تانک اطلاع از مقدار فاضلاب جمع آوری شده در شبانه روز در ساختمان ضروری است. حجم سپتیک تانک بر حسب مقدار فاضلاب تخلیه شده در آن متفاوت و به شرح زیر است:

- اگر حجم فاضلاب جمع آوری شده در شبانه روز تا 2 متر مکعب باشد، حجم تانک 3 متر مکعب منظور می‌شود.

- اگر حجم فاضلاب 2 تا 6 متر مکعب باشد، حجم تانک 1.5 برابر حجم فاضلاب محاسبه می‌گردد.

- اگر حجم فاضلاب 6 تا 60متر مکعب باشد حداقل حجم تانک مطابق رابطه زیر بدست می‌آید:

V = 4500 + 0.78Q
Q = مقدار فاضلاب جمع آوری شده در شبانه روز
V = حداقل حجم سپتیک تانک

 

حوضچه چربی گیر

در ساختمانهای مجهز به آشپزخانه بزرگ و در موسساتی که مقدار فاضلاب آشپزخانه زیاد باشد، حوضچه چربی گیر ضروری است. حجم حوضچه چربی گیر 5 لیتر برای هر نفر کافی است و حداقل حجم قابل قبول نیز 120 لیتر می‌باشد.

 

بهره برداری از سپتیک تانک

زمان تخلیه سپتیک تانک بطور معمول و در شرایطی که ظرفیت تانک خوب محاسبه شود و از ریختن مواد غیر از فاضلاب جلوگیری شود، حدود یک سال مناسب خواهد بود.

- از ریختن مواد ضد عفونی کننده به داخل سپتیک تانک به علت از بین بردن باکتری‌ها خودداری شود.
- تمام لجن نباید از تانک تخلیه گردد زیرا مقداری لجن برای شروع مجدد فعالیتهای میکروب لازم می‌باشد.

 

دفع فاضلاب تصفیه شده خروجی از سپتیک تانک

پساب خروجی سپتیک تانک را بر حسب نفوذ پذیری زمین به دو طریق دفع می‌کنند:

۱- در زمینهای با نفوذ پذیری زیاد، ترانشه‌ای به عمق 45 سانتی متر حفر کرده و پساب سپتیک تانک را در آن تخلیه می‌کنند. در زمینهای با نفوذپذیری کم، فاضلاب خروجی از سپتیک تانک را به داخل چاه جذبی هدایت می‌کنند.

۲- در صورتیکه زمین از نفوذپذیری کمی برخوردار باشد بیاد با ایجاد ترانشه‌هایی پر از شن و ماسه دانه بندی شده سطح تماس فاضلاب با زمین را افزایش داد.

 

ظرفیت نفوذپذیری زمین

ظرفیت نفوذپذیری زمین برای فاضلاب کمتر از آب است، زیرا مواد اضافی موجود در فاضلاب موجب بوجود آمدن مواد ژله‌ای می‌شود.

بنابر تعریف، مدت زمانی که لازم است سطح آب در داخل چاله‌ای به ابعاد 30 در 30 سانتی متر و عمق 45 سانتی متر، به اندازه 2.5 سانتی متر پایین رود، ظرفیت نفوذ پذیری زمین گفته می‌شود.

نکته: قبل از انجام آزمایش زمین محل آزمایش را باید خیس کرد و آزمایش را انجام داد.

سطح زمین لازم برای جذب فاضلاب تصفیه شده بصورت زیر محاسبه می‌شود:

با داشتن زمان جذب در صورتیکه از لوله سوراخدار و ترانشه جهت دفع فاضلاب استفاده می‌شود، می‌توان از رابطه زیر استفاده نمود.

Q = ۱.۳/T_a + ۷.۵
Q = دبی فاضلاب یا بار سطحی فاضلاب وارد بر سطح جذب کننده بر حسب m³/m².d از سطح کف ترانشه
T_{a =} زمان جذب بر حسب دقیقه

با اطلاع از مقدار کل فاضلاب و مساحت لازم برای جذب آن می‌توان با استفاده از جدول زیر طول ترانشه‌ها را حساب کرد:

برای تداوم عمل تصفیه و تسریع والکنشهای بیولوژیکی توسط باکتری‌های هوازی عمق ترانشه را خیلی کم و حدود 90-45 سانتی متر در نظر می‌گیرند، قطر لوله‌های پخش که در کف ترانشه نصب می‌شوند حدود 10 سانتی متر و طول آن برای واحدهای کوچک 100 متر است. جنس لوله‌های پخش کننده فاضلاب معمولاٌ سفال می‌باشد.

- شیب لوله‌ها اگر 100 متر باشد 3/. درصد و اگر 300-100 متر باشد، 5/. درصد انتخاب می‌گردد.
- حداقل فاصله بین دیواره دو ترانشه معمولاٌ یک متر انتخاب می‌گردد.

در دفع فاضلاب در صافی‌های شنی معمولاٌ دو ردیف لوله استفاده می‌شود ردیف بالا به قطر 10 سانتی متر برای پخش فاضلاب در صافی و ردیف زیرین برای جمع آوری فاضلاب صاف شده تعبیه می‌گردد. مقدار فاضلابی که در هر متر مربع از صافی شنی در روز می‌تواند عبور کند 45 لیتر است که معادل زمان جذب در حدود 23 دقیقه می‌باشد. عمق بستر ماسه 75 سانتی متر است.

در صورتیکه از چاه برای دفع پساب سپتیک تانک شود (چاه سپتیک)، مقدار فاضلاب جذب شده در هر متر مربع سطح دیواره چاه از رابطه زیر بدست می‌آید:

Q =۱.۷۶/T_a + ۷.۵
Q = مقدار فاضلاب جذب شده بر حسب m3/m2.d 
Ta = زمان جذب بر حسب دقیقه

منبع: بهداشت محیط ایران