گازهای موجود در چاه
عمده گازهای تولید شده در چاه ۵ نوع است که اکثر آنها بدون رنگ و بو بوده و باعث مشکلات تنفسی، خفگی و مرگ انسان میشود. معمولا افرادی که این گازها را تنفس میکنند متوجه وجود آنها نمیشوند و یا در صورت متوجه شدن امکان خروج از آن وضعیت را ندارند.
۱- آمونیاک
گازی بی رنگ با بوی تند و زننده که خفه کننده و اشک آور است. تحریک چشم، بینی و مجاری تنفسی، سرفه آور و سوختگی سطح پوست از جمله تاثیرات این گاز بر روی انسان است. مواجهه با حجم زیاد این گاز باعث مرگ انسان میشود. چگالی این گاز از هوا کمتر بوده به همین دلیل از هوا سبک تر است و به آسانی به مایع تبدیل میشود. در صورت ترکیب شدن این گاز با هوا و گرم شدن آن یا تحت فشار قرار گرفتن آن، امکان انفجار آن وجود دارد.
این گاز که معمولا در اطراف مستراحها و چاههای فاضلاب وجود دارد از تجزیه مواد آلی ازت دار مانند اوره ادرار بدست میآید. آمونیاک از تجزیه و تخمیر فضولات انسان و حیوان به وجود میآید. دلیل وجود این گاز در چاه فاضلاب نیز همین است. وجود این گاز در چاه باعث کمبود اکسیژن و در نتیجه آن بروز مشکل تنفسی برای افراد درون چاه میگردد.
شخص مسموم شده با این گاز تعرق شدیدی دارد؛ باید فرد مسموم را به هوای آزاد برده و صورت، پوست و اعضای آلوده شده را با آب شسته و لباسهای آلوده فرد را عوض کرد.
۲- سولفید هیدروژن (هیدروژن سولفوره)
گازی بی رنگ، سمی و قابل اشتعال با بویی شبیه بوی تخم مرغ فاسد (غلظتهای پایین) و بوی شیرین (غلظتهای بالا) است. سولفید هیدروژن گازی بسیار سمی است؛ این گاز باعث ممانعت در جذب اکسیژن در بدن انسان میشود. تماس کوتاه این گاز با انسان باعث ایجاد سوزش در حلق، بینی و چشمها میشود. تماس بلند مدت با آن یا با غلظتهای بالای آن باعث بروز صدمات جدی بر سلامت انسان و مرگ میشود.
این گاز در طبیعت نیز وجود دارد. نفت خام، مخازن گاز، آتشفشانها و چشمههای آب گرم از جمله مکانهای طبیعی این گاز هستند. این گاز به طور غیر طبیعی نیز در چاههای فاضلاب وجود دارد. با تغییراتی که باکتریهای فاضلاب بر روی مواد آلی انجام میدهند، این گاز تولید میشود. چگالی سولفید هیدروژن از هوا بیشتر است به همین دلیل پایین تر از هوا و در سطح پایین چاه جمع میشود.
۳- متان
گازی بی رنگ و بو است و قابلیت اشتعال فراوانی دارد؛ وجود این گاز باعث کمبود اکسیژن در محیط میشود. این گاز از تجزیه مواد آلی درون مرداب تولید میشود که به آن گاز مرداب نیز گفته میشود. گاز متان بسیاز سمی است و استنشاق آن به مدت طولانی، جای اکسیژن را در دستگاه تنفسی انسان اشغال کرده و باعث خفگی میشود. فرد مسموم شده با این گاز باید به سرعت به هوای آزاد منتقل شود.
۴- کربن دی اکسید (گازکربنیک)
گازی بی رنگ و بو و غیر قابل اشتعال است. چگالی این گاز از هوا بیشتر است و همیشه در سطح پایین تر از هوا قرار میگیرد. این گاز سمی است و تنفس آن در ابتدا باعث تنگی نفس و احساس خفگی میشود؛ تنفس در مدت طولانی باعث خفگی و مرگ میشود.
۵- کربن مونوکسید
گازی بی رنگ و بو است که بر اثر سوختن ناقص مواد تولید میشود. مقدار کمی از این گاز در خون انسان نیز وجود دارد اما اگر این مقدار بیشتر از حد شود باعث مرگ انسان میشود.
کمبود اکسیژن
پس از بررسی وضعیت چاه و عدم وجود گازهای سمی نیز باید دقت داشت. اگر چه گازهای سمی درون چاه وجود ندارند اما باید اکسیژن برای تنفس فرد درون چاه وجود باشد. ممکن است در بعضی از چاهها بخار آب یا دیگر گازهای بی خطر جای اکسیژن را گرفته باشند. کارگران حفر چاه باید به این نکته دقت داشته باشد. با افزایش عمق چاه غلظت اکسیژن درون آن کاهش میابد. اکسیژن غلظت پایین نیز برای تنفس انسان کافی نیست و باعث خفگی انسان میشود. هنگام حفر چاه باید با استفاده از وسایل مناسب، اکسیژن را به داخل چاه هدایت کرد.
رعایت نکات ایمنی
کارگرانی که برای فعالیتهای مختلف مانند حفر چاه، تخلیه چاه، لایروبی چاه وارد چاه فاضلاب میشوند باید قبل از ورود به چاه نکات ایمنی کار را رعایت کنند. قبل از ورود به چاه باید از وجود گازهای سمی درون آن اطمینان حاصل شود. بو کردن و استنشاق گازهای دهانه چاه روش مناسبی برای برسی وضعیت چاه نیست. غلظت گازهای سمی چاه ممکن است باعث مسومیت و بی هوشی فرد در دهانه چاه شوند و فرد به داخل چاه سقوط کند.
عدم وجود بو نیز دلیل کافی برای ورود به چاه نیست. برخی از گازهای سمی درون چاه فاقد رنگ و بو هستند و فرد با استنشاق آنها دچار مسمومیت میشود. مسمومیتهای این دسته از گازهای سمی نیز ناگهانی است. یعنی فرد بعد از ورود به چاه و استنشاق گاز دچار ضعف، خفگی و مسمومیت میشود و دیگر برای او امکان خروج از چاه و درخواست کمک از دیگران وجود ندارد. مسمومیت با گازهای سمی هیچ ارتباطی با توان جسمی فرد نیز ندارد. حتی قوی ترین افراد از نظر جسمی نیز با تنفس این گاز دچار مسمومیت و حتی مرگ میشوند.