انواع سپتیک تانک

یکی از ابزارهای مهم در تصفیه فاضلاب، سپتیک تانک است. سپتیک تانک را تصفیه خانه کوچک می‌نامند زیرا سپتیک تانک برای تصفیه فاضلاب تک واحده طراحی شده است و می‌تواند فاضلاب یک یا چند ساختمان را تصفیه کند. سپتیک تانک را معمولا از نظر جنس مخازن آن به چهار دسته تقسیم می‌کنند.

• آجری (مصالح بنایی)
• بتونی
• کامپوزیتی
• پلی اتیلنی

اگرچه فرآیند تصفیه سپتیک تانکها با یکدیگر مشابه است لکن هرکدام از سپتیک تانکها دارای مزایا و معایبی می‌باشد. این مزایا و معایب از نظر هزینه تمام شده، سهولت نصب و بهره برداری، دوام، سرعت ساخت، سطح آب بندی و مقاومت استاتیکی بدنه هستند. تمام این موارد در انتخاب سپتیک تانک مهم هستند.

سپتیک تانک آجری (با مصالح بنایی)

یکی از انواع سپتیک تانک، سپتیک تانک آجری است که با مصالح ساختمانی ساخته می‌شود. این سپتیک تانک معمولا با استفاده از آجر فشاری و ملات ماسه سیمان ساخته می‌شوند که در به نسبت کارایی خوبی نیز دارد. البته در برخی موارد بجای آجر از بلوکهای سیمانی یا سنگ استفاده می‌شود. در هر صورت بزرگترین مشکل و عیب این سپتیک تانک نفوذپذیری بالا و نشت بسیار زیاد از دیواره و کف آنها است که این مشکل با اصل و هدف استفاده از سپتیک تانک تضاد دارد. به علاوه به سبب عدم مقاومت دیواره آنها در برابر نشست و فشارهای جانبی، پس از مدتی از ساخت، ترکها و درزهای زیادی در کف و دیواره آنها ایجاد می‌شود که باعث نشت فاضلاب به بیرون از مخزن سپتیک تانک شده و خاک اطراف را آلوده می‌کند. حتی زمانی که پوشش سیمانی به ضخامت یک تا دو سانتیمتر نیز بر روی بدنه آنها اجرا می‌شود این معایب و مشکلات به قوت خود باقی خواهد ماند چرا که این پوشش سیمانی نیز به سبب شکنندگی تحت کوچکترین نشست از دیواره جدا می‌شود. در حالت کلی این نوع سپتیک تانک مناسب نمی‌باشد.

در بعضی موارد برای کم کردن نشت فاضلاب از بدنه سپتیک تانک، از پوششهای قیری بر روی مخزن سپتیک تانک استفاده می‌کنند که این مهم تاثیر خوبی نیز در پی دارد. اگرچه این پوششها نشت از منافذ دیواره را کاهش می‌دهد اما نمی‌تواند مانع نشت فاضلاب از محل ترکها و درزها باشد. زیرا این پوششها به دیواره چسبیده بوده و همراه با دیواره دچار ترک و درز می‌گردند. در واقع مشکل نشت فاضلاب از ساختار سپتیک تانک است. به علت اینکه این دیواره‌های آجری یا بلوکی فشارجانبی کمی را می‌توانند تحمل کنند، لذا حداکثر عمق این مخازن به 4 متر محدود می‌شود و بیشتر از آن کاربرد ندارد. البته این در شرایطی است که پشت دیواره با خاک پرشود در غیر اینصورت حداکثر عمق 2/5 متر خواهد بود. 

 سپتیک تانک بتنی

نوع دیگری از انواع سپتیک تانک، سپتیک تانک بتنی است که کاربرد زیادی نیز دارد. این سپتیک تانک از جنس بتن مسلح و با عیار 400-300 کیلوگرم بر مترمکعب ساخته می‌شوند. عیار کمتر بتن باعث افزایش نفوذپذیری و امکان خوردگی آرماتورها و عیار بالاتر از این محدوده باعث ایجاد ترک در هنگام سردشدن بتن می‌شود که در این صورت باعث از بین رفتن سپتیک تانک می‌شود. در این نوع از سپتیک تانک مهمترین مشکل مسئله نفوذپذیری و نشت فاضلاب از بدنه و درزها است که با هدف استفاده از سپتیک تانک متضاد است. چراکه نفوذ فاضلاب به درون دیواره هم سبب خوردگی سریع آرماتورها و تخریب شدیدتر بتن شده و هم باعث آلودگی خاک و محیط اطراف سپتیک تانک می‌شود و به طور کلی باعث از بین رفتن سپتیک تانک می‌شود.

با توجه به اینکه pH فاضلاب سپتیک تانک تا حدودی اسیدی و pH بتن کاملاً قلیایی است و این دو با یکدیگر متضاد هستند لذا مقدار نفوذپذیری بتن نقش بسیار تعیین کننده‌ای در کارایی سپتیک تانک و عمر مفید آن دارد. در واقع جنس بتن رابطه مستقیمی با عمر سپتیک تانک دارد. در برخی موارد برای کاهش هرچه بیشتر مقدار نفوذپذیری از پوششهای آب بند کننده با پایه‌های سیمانی یا قیری استفاده می‌شود که این مواد نیز تاثیر خود را دارند. بدیهی است که استفاده از این پوششها هزینه ساخت این نوع از سپتیک تانکها را تا 30 درصد افزایش می‌دهد. 

با توجه به این موضوع در کشور ما سپتیک تانکهای پیش ساخته بتنی تا ظرفیت 10 مترمکعب ساخته می‌شوند و در محل مورد نظر اجرا می‌شود. سپتیک تانک پیش ساخته دارای حداقل یک قطعه کف، بسته به ظرفیت آنها دارای یک یا چند قطعه بدنه و یک قطعه سقف می‌باشند که بصورت مجزا به محل نصب حمل شده و سپس در محل بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند و در سپتیک تانک نصب می‌شوند. درز بین قطعات نیز معمولاً با ملاتهای آب بند کننده پر می‌شود. شکل سپتیک تانک پیش ساخته معمولاً بصورت استوانه عمودی و مقطع آنها دایره و قطر داخلی آنها 2000-1600 میلیمتر و ضخامت بدنه آنها 150-100 میلیمتر می‌باشد. این نوع سپتیک تانک نیز مزایا و معایبی دارد.

 سپتیک تانک پلی‌اتیلنی

آخرین نوع از انواع سپتیک تانک، سپتیک تانک پلی اتیلنی است. مزایای و برتریهای پلی اتیلن در سیستمهای جمع آوری و تصفیه فاضلاب باعث شده است که روز به روز مصرف انواع لوله و مخازن پلی اتیلنی در این بخش افزایش یابد. در واقع یکی از مهمترین ماده در سیستمهای فاضلاب پلی اتیلن است. در سالهای اخیر و با ورود تکنولوژی تولید لوله‌های با قطر تا 3500 میلیمتر به کشور، تولید و استفاده انواع مخازن پلی اتیلنی نیز گسترش یافته است. 

سپتیک تانک پلی اتیلن مزایای زیادی دارد. مزایای مواد پلی اتیلنی سبب شده که سپتیک تانک را نیز از این مواد تولید نمایند. مقاومت بالا در برابر خوردگی، آب بندی کامل، سرعت بالای ساخت و نصب آنها از جمله مهمترین مزایای سپتیک تانک پلی اتیلنی است که باعث شده از آن در سپتیک تانک استفاده کنند. مواد اولیه این سپتیک تانک پلی اتیلن با گرید 80 یا 100 بوده که دانسیته گرید 100 آن 945/0 گرم بر سانتیمتر مکعب است. اصلی ترین مشکل این نوع سپتیک تانک، قیمت بالای آنها در مقابل انواع آجری و بتنی است و هزینه تمام شده را بالا می‌برد اما مزایای دیگر آنها سبب شده است که مصرف آنها در حال حاضر رو به رشد باشد.

از نظر مقطع پروفیل بدنه سپتیک تانک، سپتیک تانک پلی اتیلنی به دو دسته تک جداره و دوجداره تقسیم بندی می‌شوند و هرکدام ویژگیهایی دارد. ضخامت مقطع سپتیک تانک تک جداره حداکثر 12 میلیمتر است که به همین علت مقاومت جانبی آنها در برابر فشارهای جانبی بسیار کمتر از نوع دو جداره است و در واقع ضعیفتر است. بنابراین سپتیک تانک تک جداره قابلیت دفن در زمین را بدون داشتن دیوارحائل یا اتاقک ندارند و این یک مشکل به شمار می‌رود. به علاوه سیستم تولید آنها به گونه‌ای است که ایجاد دیواره داخلی سپتیک تانک به سختی ممکن خواهد بود که در این صورت سپتیک تانک بخش زیادی از کارایی خود را از دست خواهد داد و کم کار خواهد شد. از این رو استفاده از این نوع مخازن پلی اتیلنی تک جداره به عنوان سپتیک تانک توصیه نمی‌شود. 

یک نوع سپتیک تانک دیگری نیز وجود دارد. در مقابل سپتیک تانک پلی اتیلنی دوجداره دارای ضخامت تا 100 میلیمتر می‌باشند که این ضخامت بالا در کنار هندسه مقطع باعث ایجاد یک مقاومت جانبی بالایی در آنها می‌شود. بدین ترتیب این سپتیک تانکها حتی بدون هیچ اتاقک یا دیوار حائل یا نگهدارنده می‌توان در زیر خاک مدفون ساخت و این مهمترین ویژگی آن است. به علاوه ضخامت بالای جداره آنها این امکان را فراهم می‌آورد که هرنوع صفحه یا دیواره را بتوان در داخل سپتیک تانک جوش داده و هر نوع اتصال مورد نیاز را تعبیه نمود.

مهمترین مزایای سپتیک تانک پلی اتیلنی عبارتست از:

​۱- کم وزن و سبک و سهولت در حمل و نصب
۲- مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی و پوسیدگی ناشی از شرایط اسیدی فاضلاب و شرایط محیطی نامناسب
۳- عدم نیاز به عملیات ساختمانی در محل برای ساخت سپتیک تانک
۴- آب بندی کامل سپتیک تانک و عدم انتشار هیچ گونه آلودگی به خارج از آن
۵- سرعت ساخت، نصب و راه اندازی بالا
۶- جداره بسیار مقاوم (در نوع دوجداره) در برابر فشارهای وارده از سوی خاک اطراف سپتیک تانک
۷- امکان دفن در زیرزمین با هدف انتقال ثقلی فاضلاب به سپتیک تانک و جلوگیری از اشغال فضاهای مفید
۸- امکان جابجایی سپتیک تانک حتی چند سال پس از نصب و راه اندازی اولیه
۹- عدم نیاز به ساخت هیچ گونه اتاقک یا دیوار حائل برای سپتیک تانک دوجداره پلی اتیلنی
۱۰- سهولت بهره برداری و تخلیه لجن از سپتیک تانک به سبب دارا بودن دریچه‌های تخلیه و بازدید

منبع: شرکت مهندسی لوتوس